Gronings gas: gewonnen of verloren? | Veel lasten, weinig lusten; het gasverhaal van Groningen

Het is nog lichter dan lucht, maar het drukt steeds zwaarder op het budget van Nederlandse bedrijven én huishoudens: aardgas. Nu de gasprijzen blijven stijgen, gaan steeds meer stemmen op om de Groningse gaskraan maar weer verder open te zetten. Net nu deze week de verhoren van de parlementaire enquête aardgaswinning Groningen weer van start gaan. Heleen Ekker en Reinalda Start duiken met ons de Groningse diepte in. Ze vertellen in ‘Gronings Gas, gewonnen of verloren’ het verhaal van de grote melkkoe van het naoorlogse Nederland. Wie is de baas over het Gas is de titel van deze aflevering. Hierin komt niet alleen de ontstaansgeschiedenis, maar ook de ontdekking en de exploitatie van het Groningse Goud voorbij. De enorme gasbel onder Kolham Met als centraal thema: wie spint er het meeste garen bij? Het kan niet anders dan dat je versteld staat van de stormachtige ontwikkeling en het opmerkelijke traject dat het Groningse gas heeft doorlopen in de afgelopen pakweg 65 jaar. Wist je bijvoorbeeld dat destijds onder het Groningse dorpje Kolham het tot dan toe grootste gasveld ter wereld werd gevonden – gewoon onder de akkers van bietenboer Boon? En dat ook tóen al de afhankelijkheid van Russisch gas een issue was: Italië had een deal met de Sovjet-Unie over de levering van goedkoop gas. De NAVO stak daar een stokje voor en dwong levering van Groningsgas aan de Italianen af – voor een ‘concurrerend’ tarief. Je hoort betrokkenen van toen over de geopolitieke impact van de gasvondst bij boer Boon. Dichtdraaien van de gaskraan Geert Greving werkte bij GasTerra, dat verantwoordelijk is voor de handel en verkoop van het Groningse gas. Hij vertelt over de prijzenslag rond het gas in de jaren ’60 en ’70. Omliggende landen betaalden minder voor het gas dan Nederland zelf en Joop den Uyl dreigde als een soort Poetin avant la lettre Duitsland met het dichtdraaien van de gaskraan, zolang dat land de hand op de knip hield. In een tijdsbestek van zo’n tien jaar was (bijna) heel Nederland aangesloten op het gasnet. Met een gasvoorraad van – uiteindelijk – 3.000 miljard kubieke meter zou Nederland ten minste vier decennia uit de brand geholpen zijn. Niemand kon bevroeden dat ver vóór het boren van de laatste liters gas. Kernenergie als alternatief? Ook in de beginjaren van het Nederlandse gas was kernenergie als alternatief voor fossiele brandstoffen aan de orde van de dag. Het waren ook de jaren waarin de staat en de ‘olies’ de poet verdeelden. De zogenaamde overeenkomst van samenwerking legde de basis voor een publiek-private samenwerking. Daarmee begon de geheimzinnigheid en de schimmigheid die de Groningers nu meer dan ooit tegen de borst stuit. De exploitatie werd verdeeld tussen de overheid, staatsmijnen, Shell en Esso (ExxonMobil). De Nederlandse Aardolie Maatschappij (NAM) werd belast met de winning van het gas. Het document waarin dat is vastgelegd bleef bijna zestig jaar geheim. Al die tijd wisten de Groningers niet wie er nou écht de baas was ver het gas . Konden ze met hun woede nou terecht bij de NAM, de Rijksoverheid of Shell en ExxonMobil? "Wie is de baas over het gas?" is een aflevering van de podcast Gronings gas: gewonnen of verloren? en werd oorspronkelijk gepubliceerd op 10 juni 2022. Deze tip is geselecteerd door Listn.nl en aanbevolen door Thijs van Listn. Ga naar Listn.nl voor meer podcasttips.