Global Gossip | Terug naar de idealen van het wereldwijde web

In deze Global Gossip nemen Mendeltje van Keulen en Rik-Jan Brinkman je mee in de digitale wereld van internetpionier Marleen Stikker. Zij is oprichter en directeur van het cultureel research- en innovatiecentrum Waag. Ze blikken gezamenlijk terug op ruim 25 jaar internet en de impact die het had op onze privacy en vrijheid. En dan is er de rol van de overheid. Want de uitgangspunten uit de oertijd van het internet staan nog altijd fier overeind voor Stikker: het toegankelijke maken van internet, democratiseren en mensen een stem geven. “We waren enthousiast omdat het internet iedereen gelijke kansen gaf om toegang te hebben tot informatie en die informatie te delen.” Explosie van creativiteit Het was bovendien, zo rond 1994, een enorme explosie van creativiteit van ontwerpers, kunstenaars, hackers en mensen met een grote variëteit aan maatschappelijke achtergronden. Formats als second screen (chatten bij televisiebeeld), user generated content en homepages: alles werd ter plekke uitgevonden. Terugkijkend constateert Stikker dat het allemaal best een beetje ingesleten is. “De innovatie is eruit gehaald.” Jaren later, in 2019, schreef ze het boek ‘Het internet is stuk, maar we kunnen het repareren’. Het doet Stikker pijn dat er niet geluisterd werd naar de waarschuwingen dat internet in verkeerde handen dreigde te komen. “Internet ís niet neutraal, het is een verlengstuk van macht. Die waarschuwingen zijn in de wind geslagen. Nu pas beginnen mensen zich een béétje zorgen te maken, en terug te duwen op de marktmachten die zijn ontstaan.” Naïef over digitalisering Door het feit dat we vogelvrij zijn verklaard en mensen denken dat persoonlijke informatie en data handel kan en mag zijn ontstaat een samenballing van macht, waarschuwt Stikker. “En concentratie van macht leidt tot machtsmisbruik, onder meer door big tech. Dat is funest voor innovatie en competitie. Daarom moeten we alle beschikbare wetgeving en mededingingsbeleid in stelling brengen.” Deze situatie had niet hoeven ontstaan als je de principes rond de integriteit van de persoonsbescherming en bescherming van grondrechten scherper had gesteld. “Het is niet alleen een kwestie van mededinging, we hebben ook verdienmodellen toegestaan die geen verdienmodellen hadden mogen zijn.” Digitalisering ís geen oplossing voor alles: zelfrijdende auto’s, voorspellende data en verschillende corona-apps, daar zit een soort naïeve veronderstelling in van technologie als neutrale factor, zegt Stikker. “Dat denken over technologie is vrij naïef denken over wat digitalisering met ons doet.” Marktmeester Mensen tot handelswaar verklaren, dat past niet bij het beeld van de vrije mens. Die kan immers zelf beschikken over zijn leven. “Ik heb steeds meer moeite met het beeld dat de overheid het voor de burger doet en een beetje marktmeester speelt, en dat de burger individueel zijn recht moet halen en moet leren met zijn DigiD om te gaan. De integriteit van ons lichaam hebben we vastgelegd – we kunnen onze nieren niet verkopen. Dat is een bescherming die we voor iedereen hebben aangebracht. Maar in het digitale domein lijkt het alsof iedereen alleen nog maar een consument is, “een calculerende burger die in ruil voor een gratis stappenteller bereid is zijn hele hebben en houwen te verhandelen aan de hoogste bieder”. "Marleen Stikker over internet als verlengstuk van macht" is een aflevering van de podcast Global Gossip en werd oorspronkelijk gepubliceerd op 30 juni 2021. Deze tip is geselecteerd door Listn.nl en aanbevolen door Thijs van Listn. Ga naar Listn.nl voor meer podcasttips.